HELA SONDUHAN
Pinatorang majolo samborhos taringot tu hela sonduhan. Naginoaranna hela sonduhan, i ma sada baoa na sai tong-tong burju mangurupi sada ripe (keluarga) jala parroha tobok, haposan di parripeon i (keluarga i). Disuru ibana marmahan horbo, pinarmahanna
sopar jala gabe hauma naniulana. Tung sura laho induk somangna i (majikan) marhuta sada, amanta i dohot inanta i, ndang adong nahurang dipangulaonna, sude do renta dibahen angka siulaon hinorhon ni hinaburju dohot hinabengetna. Somalna, anak sorang sian angka jolma nahurang hinaburju dohot hinabenget ni anak somang (pangurupi) napinatorang dison, ndang na manggadis gogo. Ala hinaburju ni anak somangna i, tubu ma roha ni induk somangna marhelahon ibana. Jala mamereng sude panglaho dohot pambahenon nauli, gabe maroha naunduk (mangunduk) ma boru ni induk somangna i, manjak hon baoa i gabe sinodukna.
Dipio manang digokhon natoras ni boru i ma dongan sabutuhana laho paborhat boruna i dohot helana asa dipahuta boruna i tu huta ni paranak. Sude nasa namosok (biaya) dituhuk parboru do i, alai ulaon dijabu ma dipatupa (ndang marantaran na bidang marlobuan nagodang). Diparulosi parboru ma helana dohot boruna, i ma naginoaranna ulos sampe tua paboahon dohot pabotohon tu dongan sabutuhana naung sah anak somangna i gabe helana.
Dongan sabutuha naginoaran olat ni ompu martinodohon do, dungkon diginjangna i digoari ma dongan tubu.
Digoari do ulaon sisongon i ulaon manurun, ala sude (namosok) dituhuk manang dituruni parboru. Aut ro sungkun:?sungkun ni natorop dohot pangalambungi, ai boasa pangula-ulana i manang anak somangna i gabe diparhela? I ma nidok ni hata umpama;
Aek na marhalisung tu aek na marhutobung; Tinogu ni palilung roha gabe tarjollung.
BORU AMPUAN
Marragam do sialana umbahen diampu boruna, naginoaran boru ampuan. Mangampu lapatanna manjakhon di ampuan, abingan. Paampuhon, paojakhon. Hatorangan najempek: Dipamuli (dipahuta) ma boruna tu marga ni halak, umpamana tu marga Pakpahan. Nunga dipatupa ulaon unjuk, alai olo do ala hurang pandaraman ni hela dohot boruna di huta ni marga Pakpahan. Disada tingki ro ma simatuana i mangebati huta ni helana, dibereng ma pangabahan ni helana songon na humunurang, hape di hutana bidang dope tano siulaon dohot angka pandaraman. Gabe didok simatuana i ma; “Di hutanami ma hamu marhuta ai dumenggan do pandaramanmuna di hutanami, adong muse dope tano manang hauma siulaonmuna. Tung mamola pinang pe hamu nungga dumenggan adong dalan hangoluanmuna”, ninnama. Gabe marhuta di huta ni simatuana ma ibana, i ma naginoaranna boru ampuan.
Napaduahon; olo do adong manang piga anak ni sada ama ndang tinggal dihuta, laho mangalului jampalan na lumomak (peningkatan hidup). Gabe marhuta di luat ni halak ma angka anakna i. Disada tingki marpungu ma pomparan ni natua tuana i anak dohot boru paurmaen dohot hela. Dibereng nasida mangaradoti angka arta natinggal dihuta dohot arta dibalian, songon i muse diangka ulaon namarragam pesta dohot ulaon naasing isara ni indahan liatan dohot ulaon odoran. Asa adong mangurupi natua-tua ni nasida manang diampuan ni hula-hulana. Nang pangidoan ni sijolo-jolo tubu di tonggona dipangidohon do sai tubu anak sipungka parik na so ra masursur, sijaga pintu julu siramoti pintu jae, natau sundung natau asang-asang manang gok dope akka namarlapatan tusi.
MAHIANDU
Naginoaranna namahiandu, i ma jolma naro tu sada huta ala ni porsuk ni parngoluan di hutana (hidup menderita). Laho ma ibana manopot huta ni halak naso adong hadomuan ni partuturan tu nampuna huta i, tusi ma ibana manandehon sigena (menompang hidup). I do umbahen adong hata Batak mandok; “unang sandehon sigem tu hau naranggason”, lapatanna unang laho iba manompang ngolu tu dongan nahurang. Paduahon, unang pinarguruhon ruhut dohot adat tu na so umboto adat dohot ruhut, ai ndang dapotan iba sian i.
Manat do angka ompu naparjolo, dibahen do parjabuan ni namahiandu molo ro tusada huta alai martiang bulu do jabuna dibahen dohot dingding topas bulu dohot tarup ramba. Ndang dibahen jabu ni i martarup hadudu lumobi tarup ijuk. Sada patik do i diparhutaan patandahon ndang ala na adong partuturon manang ala ni hela ibana umbahen na ro tu huta i, holan namangalului ngolu siapari do ibana. Olo do mahiandu disada sada huta martolu taon, marlima taon, dungi pinda ma muse ibana tu huta na asing, tong mahiandu di huta i ibana mangurupi angka ni pangisi ni huta i. Ndang mardia imbar pangisi ni huta i diangka ulaon molo burju do jolma namahiandu na ro tu huta, dilehon do porlak porlakna, alai ndang diloas i manuan hau namarparbue dohot naboi bahen parhau (tanaman keras). Molo marujung ngolu ni halak namahiandu di sada huta pulik do dibahen udeanna, ndang dipadomu i tu parbandaan torop (kuburan umum). Ndang ala ni kasta i umbahen na dibahen angka natua-tua sisongon i. Dirajumi roha ni angka natua-tua do asa marpaniha, lapatanna panaekhon ma nian ngolu ni angka ianakhon ni jolma namahiandu.
HINOMIT/NAHINOMIT
Adong do nahurang mangalapathon goar nahinomit. Boru manang pamoruan pe i, marhuta di huta hi hula-hulana ndang nahinomit goar ni i. Hula-hula pe adong do marhuta di huta ni pamoruan tong do ndang nahinomit i, ai manggorahon jambar pohu do huta tu pamoruan dohot tu hula-hulana. Tung dilehon pe sian jambar i tu nahinomit dohot tu namahiandu silehon-lehon do goarna .
Hatorangan najempek: adong ma di sada huta raja namora jala natarbonggal, pangabahan nabidang, parjampalan nalomak. Asa adong dongan bahen pangurupi di ibana mangaramoti artana, dilului ibana donganna mangaramoti artana i. Dipillit ibana ma baoa naboi sipangasanghonon, isara ni parmusuon dohot pargolat-golatan. Dipangolihon do hinomitna i, tu boru ni marga na asing asa unang gabe margoar ibana muse boru ampuan. Dipatongon, parjabuanna tartungkan harbangan, molo adong jolma ro tuhuta i ibana ma parjolo dapot, jala ibana ma parjolo mangaroi jolma naro i. Molo barita nadenggan do harorona, ibana ma jumolo padas hata tu raja ni huta i.
Taringot turuhut ni parhutaon dohot parjabuan sappe tu ruhut ni nahinomit dohot namahiandu, diruhut parjabuan, holan paboahon hinaimbar ni harorona do. Olo do marsundut nahinomit di sada huta asal ma denggan palilung dohot pambahenanna.
MAISOLAT
Molo naginoaranna maisolat, i ma namanopang tu jabu ni dongan na sahuta paima di pature jabuna. Maisolat, lapatan na manompang satongkin, dang sigarar ongkos ni jabu namangingani jabu molo maisolat do ibana dijabu i. Halak nabaru marhasohotan pe boi do dipajae natorasna tu jabu paisolatan paima dipature balebalena, alai molo tu jabu ni ompungna do anak napinajae ndang digoari i maisolat. Marsajabu do didok manang sajabu dohot ompung na, ndang mardongan sajabu, ai nanidok na mardongan sajabu namardongan saripe do i. (suami istri). Molo didok dongan sajabu ni ama ni adui, i ma paboahon tunggane boru ni amaniadui. Molo didok parhalangulu ni nai adui, i ma paboahon tunggane doli nai adui.
Alai molo dung holang, nunga diginjang ni ompu martinodohon jabu naniingananna i, i pe asa digoari paisolatan (maisolat). Molo adong tiris tarup ni jabu paisolatan manang dingding sisolatan, ndang pola sipaboaon ni namangingani jabu i tu nampuna jabu, tung disoloti ibana pe, ruhut na hot do i molo niinganan sada jabu, boi do i diparetonghon tu parjabu. Molo marsadajabu pe anak manjae dohot ompungna, masitutung tataringna do didok nangpe sada tataring. I do umbahen didok marhudon panjaean martalaga olat-olat, adong batas-batas ni namarsadajabu.
BORU NAGOJONG
Ia naginoaranna boru nagojong, ima naung adong marlima sundut dihuta ni hula-hula, nasai tongtong hongkop diangka ragam ni pambahenan mangkhorhon hinauli dohot hinadengga ni na marhulahula-marboru. Hulahulana pe panambornambori do di ulaon ni pamoruonna jala pamoruan mambahen hinaiang di hula-hulana. Molo dung adong marlima sundut pamoruan di huta ni hula-hulana jala nunga dibereng raja naung boi dinasida raja parsinabul, adong panambori huhut torop pomparan ni boru i, ipe asa dilehon manang diampehon tu nasida boru nagojong. Dilehon hula-hulana i ma parhutaan ni pamoruanna. Diparik do huta nasida i, jala disuan do hau dohot bulu hombar tu ruhutruhut ni parhutaan di luat i. Disulangi ma angka hulahulana, dipasahat piso-piso manang panombaan ni uhum tu hula-hulana. Diririt ma goar ni huta ni boru nagojong i hombar tu dos ni roha ni namarhula-hula-marboru, i ma naginoaran ni halak Batak Ruduk Huta. Somalna nabinereng, lumban do dibahen goar ni huta nasida. Boi do lumban goar ni ompu, boi do lumban marga, adong mambahen contoh lumban ginabean, ala digabehon hulahulana parhutan nasida i.
Molo adong ulaon horja diluat i nunga sijalo jambar pultahan boru najogong, sijalo panambori do partubu ni horja i manang huta i. Boru najogong manjujung baringinna (otonom) do diparadaton.
Adong do disada huta manang luat naung timbo sundut ni pamoruan dihuta ni hulahulana. Tung adong pe sian nasida torop marhaha maranggi pintor laho tu pangarantoan, gabe tinggal ma di huta ni hulahulana i nasida maropat ripe, ndang diparboru nagojongkon ala dietong raja do ndang suman boru nagojong molo so adong raja parsinabulna dohot sapanamborna. Tung dilehon pe parhaumaan dohot parjabuan ni nasida, ala adat do di halak Batak molo diampuan ni hulahula boruna ingkon do lehonon parjabuan dohot parhaumaan, i ma naginoaran na boru napinajae, lapatanna, marharoroan sian hulahulana panjaeanna.
Adong namandok, molo binereng arsamna dohot sampilpil, songon i muse angka suman tusi namargoar duhut, sarupa do berengon. Lumobi muse didok muba huta hape molo pinarrohahon huta dohot huta holan parik do holang holangna, hauma manang dalan. Pintor muba do paradatan disi ?. Mangihuthon hatorangan ni natuatua naboi ditomu roha, di loloan parbiusan do i dirangrangi huhut dirimangi, ai ndang na lomo-lomo ni sahuta paojakhon paradatan dohot parjambaran, Alai molo asing parbiusana ipe asa adong muba paradatanna, i pe molo pajonok do parbinsaran ni sadasada bius, dohot bius najumonok, jumonok do paradatonna dohot parjambaranna. Alai nunga tung mansai leleng na so adong be hea dipatupa loloan parbiusan, holan holan goarna nama na tabege. Tung adong penuaeng on naginoaran Tongo Bius, holan di loloan nama tabege, ndang na loloan parbiusan i.
Songon i majolo sinurathon samborhos sian ugari ni halak Batak Toba. Molo tung adong pasintak patebur songon sabe-sabe ni na hurang malo, pauk-pauk hudali pago-pago tarugi natading taulahi, nasega tapauli.
Horas tondi madingin pir tondi matogu
Lapatan ni hata 2
5. UDOAN:
Ima hata napaboahon haporsuhon. Molo didok haporsuhon i ma sitaonon na umborat. Di Bahasa Indonesia didok penderitaan luar biasa. Langka diderita manusia. Deba sian hata udoan i, sinurathondo dison:
Sinuruk simarombur
Di tingki ngali ni ari
Taonon nama sudena i
Nunga ro soroni ari
Nunga tunduk baoadi
Songon lombu jailon i
Songon anak ni manuk
Nasiok-siok i
Ndang be tarrarikkon
Bulusan ma nirogohon
Ndang na tarandungkon
Bulusan ma hinasiphon
Bulan sada bulan dua
Ujung taon bulan hurung
Gabe dongan do malua
Gabe iba do tarhurung
Asa nunga nalnal angka hata sidohonon di antaran nabidang, loloan na godang. Na laos digoari mangajana parunjuhan. Mangajana lapatanna: ulaon las ni roha niadopan ni raja-raja na tarbonggal. Maujana : lapatanna ulaon uju hamatean, dos naung saur matua dohot maulibulung. Ndang talup pajoloon jolma na so tasak martonga ni mangajana dohot maujana, asa renta siulaon, jala sotung mamboan haurahon tu pangisi ni luat. Poda ni sijolo-jolo tubu: Mantat haiangon ni luat do pambahenan ni na pantas marroha, mantat hahaurak ni luat do pambahenan ni na hurang roha.
Pungga lonong do poda i di tonga-tongani Batak Toba. Ala nunga margeleran gabe Raja Pinajolo. Ai tung jolma siparengkelan pe, nunga jotjot niida gabe Raja Pinajolo, proses devide et impera pinatupa ni penjajah, binahen ni Raja Bond Vreeniging.
Angka na saulaon dohot sajambar gabe mabola. Masa ma manoro jambar ni partubu nametmet, dohot na masipaduruan di ulaon. Angka bala gea di luat, gabe i nama pajolo dirina. Gabe godang ma mangihut-ihut songon simalolong na hansit, mambahen patik, adat dohot uhum mandaodao.
6.UMPAMA NI PANGANDUNG:
Ima najotjot binege di tingki masa sitaonon dinamatean. Halak namalo mangandung jotjotan do marhite angka umpama diandunghon. Nang pe so haru marrupahon ardang i digoari do umpama ni pangandung. Tudosana;
Nunga songon jarojak tarunjal
Songon tandiang hapuloan
Binahen ni sitaonon
Na so ada tudosan
Nunga tunduk
Songon lombu jailon
Songon anak ni manuk
Na so tumanda eatan
Jagaran hundul
Songon panghulhulan
Jagaran jongjong
Songon pangunggasan
Sungkot so na ginjang ahu
Ponjot so nabolon i
Aut binahen ni ginjanghu
Boi do paunduhonhi
Aut binahen ni bolonhu
Boi do pajorbingonhi
Ponjot ma pangarohaingki
Di si ulubalangari
Molo tajaha manang tabege angka umpama ni pangandung, gumodang do diandunghon ponjot ni sitaononna. Binoto do parsorion ni halak Batak sian hata ni andungna. Najolo masa do dapotan upa pangandung.
Hatoranganna: Adong ma di sada huta natua-tua nagabe jala namora, didok ibana tu angka namalo mangandung, andunghon ma jolo hubege dohot dibege angka dongan taringot parsorianhu dohot tutur ngolungku. Molo hona do tu roha ni natua-tua i dohot angka naumbegesa, dapotan ma ibana upa pangandung. Somalna di tingki sahit matua do masa sisongon i (sahit panggir-giron).
7. UMPAMA NI AMPANGARDANG:
Ardang bahasa Indonesiana, sanjak. Alai molo digoari umpama ni ampangardang, palengen-lengen pinggol, patabo-tabo begeon do i. Somalna halak parende do jotjotan dohot pangaririt naginoaranna ampangardang. Ampa (bijak), alai unang adong ardang natarsubang. Asa boi dibege na marbao. Nunga adong sinurathon di jolo umpama ni ampangardang, alai tinambaanma jolo samborhos nai.
Bulung hariara
Marpitor-pitor ho naarian
Boru ni datulang, sian dia ho narian
Ndada sian dia, sian pansur paridian
Paias-ias bohi mandapothon si pariban
Naung sampulu pitu
Jumadi sampulu dua
Boruni datulang
Beta hita mangalua
Lua-lua sadari
Bahen hita muba-uba
Riburpe onan pasar
Rumiburan hita nadua
Ansingsing ansising
Manang imbalo-imbalo
Padenggan parhundulmu
Nunga ro manopot ho
Nunga limut-limuton
Pansur so pinaridian
Nunga lungun-lungunan
Si boru so pinangkulingan
Angka si songon i ma ginoaranna umpama ni ampangardang, alit tusan alit tuson. Alit maralitan ndang tihaan nasida. Molo ardang naonom nari natangkas do i diramu mangihuthon parngoluan ni halak Batak. Ardang nalima nari pinatorang pe di sada buku muse, raksa dohot ruhutna (penjabaran dan penguraian).
BORAS SIPIRNITONDI
Boasa didok halak Batak boras sipirnitondi? Jala sude do boras na gabe sipirnitondi? Hatorangan najempek sian angka natua-tua. Tung godang pe sinamot ni halak (artana), adong horbona, lombuna, serena, dohot artana marragam-ragam, ndang na boi na gabe sipanganon siapari, ingkon jolo gadison do i jala tuhorhononhon tu boras, ala boras do sipanganon na manongtong di halak Batak. Ndang songon angka na asing, boi sagu dohot jagung parbalanjoan nasida. Tung adong pe sampulu solup nari dipeop boras dijabuna nunga hotir roha ni parjabu i, atik tung adong ro angka tutur so sian panagaman manang tompu adong pesta ni angka dongan. Di naujui godangan manduda tangan dope nasida, nang pe naung adong losung aek dohot gumpar.
Dipasuhi nasida do boras botana i, ima muse diosas nasida. Molo adong pesta di halak Batak dibahen ma tu pinggan dipadomu dohot angka donganna songon naung tarsurat ditingki pesta unjuk i. Disahalahon raja do (disahalahon lapatanna ditangianghon tu Mulajadi), ipe asa margoar sipirnitondi. Tung godang pe boras di angka partiga-tiga, ndang digoari dope i sipirnitondi.
Siingoton: Molo manjomput sipirnitondi tu naniupa do parjolo jomputon, alana ibana do umbahen dipatupa ulaon i. Ipe asa tu namanjomput i, dungi disaurhon ma muse tu natorop. I ma namargoar parbue liat-liat asa liat gabe, liat horas.
RUDUK MARGA
Dung sahat Daeng Sumerham dohot tunggane boruna Deang Parujar tu Pulo Sumatera on digoari nasida do pulo i, Pulo Morsasudera. Morsa lapatanna luat naso tumanda api. Sudera lapatanna, jolma na lea, namarimbulu-imbulu. Digoari ma jolma na jinumpanganna i Leso, lapatanna, siasian. Torop do nasida ro sahat tu pulo i na ginoaranna Onang Oning Sumerham, ai namambuat goar ni ompuna do Daeng Sumerham.
Pinatorangma jolo taringot tu Onang Oning:
1. Ompung
2. Bapa (among) dohot inong
3. Anak dohot Boru
4. Nini dohot Nono
5. Ondohondok, indihindik
6. Onang, oning
Jadi molo piningkiran sian tarombo i, boi do botoon torop nasida sahat tu Pulo Sumatera on. Ima gabe naginoaran na halak Batak (Bangso Batak). Parbue ni hau tombak dohot urat natata do sipanganon ni halak Leso i, sabuk sian laklak ni hau do abitna, ramba-ramba do jabuna, dipajok di toru ni hau nabolon. Angka boru-boru nauli ni halak Leso ditangkupi ma i bahen ripe ni nasida, gabe sobu ma parbadaan di Batak tu Batak, holan pagulut-gulut boru ni Leso. Halak Leso pe marhansit ni roha ma deba, ala gogo manangkupi dibahen boruna, maporus ma nasida tu tombak longo-longo.
Unang lam tu sobuna parmusuon di halak Batak ditingki ni Daeng Marajo, i ma Raja Simarimbulu Bosi Paduahon, sude nasa na mambuat boru Leso, asa dipaampuhon be tu hula-hulana, unang rundut, jala sampur partuturon tu halak Leso. Jadi marningot sian i ma sahat tu sadarion molo adong anak ni halak Batak mangalap boru ni jau dipaampuhon tu marga ni hula-hulana. Ima naginoaranna Ruduk Marga
Lapatan hata ii
TINTIN MARANGKUP
Di tingki parunjuhon dipasahat parboru dohot paranak ma jambar ni tulang ni pangoli, adong na manggoari tintin marangkup. Ndang binoto manang sian dia mula ni hata i.
TINTIN
Naginoaran tintin ima sada tanda. Di halak Batak pe masa do tintin situalang. Molo mangaririt najolo anak ni raja, dipatopahon ma tintin na gabe tanda hata. Di dirumbuk ma i tu jari situalang, dung sidung dipasahat ma i tu boru na niriritna i. Angkup ni i dilehon ma hepeng asa adong lehonon ni boru na niriritna i tu donganna sapodoman.
Hata panandaon na ro do i sian hata “tanda”. Ianggo najolo mansai godang do hata panandaon di angka na naeng marunjuk, ima tanda rupa. Dipatupa ma i marhite na pajumpang di dalan, di onan manang di hauma dohot di pargadongan. Tanda sian jabu; ima panghataion di namarbaju dohot doli-doli naung masitomuan. Ditinggalhon doli-doli ma hepeng manang barangna ingot-ingot ni panghataion.
TARINTIN
Tarintin lapatanna partanda. Lapatanna; Adong ma sampulu anak ni manuk ni dongan, pinangido ma sada anak ni manukna i. Molo dilehon, tinarintinan ma pat ni manuk i. Somalna bonang do dibahen tarintin ni manuk i. Molo ro muse na asing mangido anak ni manukna i, ndang todoonna be anak ni manuk i molo naung ditarintini. Molo dung boi sirang anak ni manuk i dialap namanarintinni ma i, jala dilehon ma adatna tu parmanuk i, ima naginoaran na, tobus tarintin.
Ugari ni halak Batak do mandok: Dangka do dupang, amak do rere. Ama do tulang, anak do bere. Bere naginoaran ima baoa tubu ni ibotoniba. Ibebere, ima boru natinubuhon ni ibotoniba. Alai molo manjalohon parjambaran bere baoa i dihorong ni boru do nasida. Jala hatandaanna ndang hea digorahon jambar bere naposo dohot bere natua-tua.
Molo so boi dipangolihon natorasna anakna ala ni pogos dohot na tading maetek, tihas do di tulangna molo so dipangolihon berena. Manang naboru ni ise pe marga na asing dialap berena i, tong do i dietong boru ni tulang, hot do jabu i, hot margulang-gulang, boru ni ise pe nanioli i, hot do i boru ni tulang.
Molo laho mangoli sada doli-doli tu boru ni halak, diboan natorasna do anakna i jumolo tu huta ni tulangna, laho manulangi tulangna i, mardongan indahan nalas dohot marangkup juhut natabo. Ditingki namanulangi tulangna i berena, disi ma dipasahat tu tulangna i tobus ni tarintin marangkup asa digabei tulangna i ibana. Jala diadopi dongan sahuta ni tulang na i do i, songon napatubotohon, ipe asa boi tulangna i martogi di pesta unjuk ni berena. Molo dung dipesta unjuk, sian sinamot najinalo ni simatua ni namarunjuk i do siragihonon na tu tulang ni pangoli jala songon i dope paradaton sampe ditaon 1979-an.
PAINUNDUN
Godang do na sange pangantusion taringot hata painundun Di namasa si nuaeng on gabe tulang ni namangoli do didok painundun. Mangihuthon hatorangan ni angka natua-tua, ndang hea margoar painundun ianggo apala tulangna. Songon hatoranganna; Muli ma sada namarbaju dao sian luat ni natorasna, dijalahi ma di luat hamulianna i marga ni natorasna, manang natorasna i mangalului dongantubuna. Dipasahat natoras ni namuli ma i tu dongan tubuna i, didok: “Ho ma painundun tu borunta on, ai boru ni hahana do boru ni anggina, boru ni anggina do boru ni hahana”, ninna. Jala dipillit do i tu tarombo na sumolhot. Ima na ginoaran Painundun (pengasuh). Dipadenggan do jambar ni upa painundun.
Di sada tingki ro do namarhasohotan i manopot painundun mamboan sipanganon, songon napabotohon tu dongan sahuta dohot dongan tubu ni painundun i, asa boi ibana martogi molo adong siulaon namangihut tu boruna i. Adat na hot do i di Habatahon jala mangalehon ulos do painundun di tingki pesta parunjuhon i. Jala ndang jadi joloan ni ulos sigohi rambuan ulos painundun.
PANANDAON
Masa ma pesta di sada luat, dibagi pande juhut ma jambar. Ala marsigodangi do saotik, pintor ro ma sahalak sian namanjalosa: “Dia do na binahenmon? Apasmu do on, songon na asing pananda-nandam tu ahu”, ninna. Nadeba, marbagi lompan ma parhobas, ala adong do sisolhotna na mangan di pesta i gabe dua hali dilompani hape tu angka na asing dimetmeti lompanna. Gabe hona asup ma si bagi lompan: “Asing ho, manandai ho. Sude do naro on tutur ni suhut on”, ninna.
Panimpulina: Na uli do hata tanda dohot panandaon, mamereng hapeahanna do i, dohot di tingkina. Alai hata ni sijolo-jolo tubu, molo mangalehon jambar hepeng tu hulahula didok nasida do Batu ni sulang lomuk tua dohot somba ni uhum.
PATORTOR PARUMAEN
Nang najolo nunga tibu masa patortor parumaen, ido umbahen adong hata mandok ditomu-tomu ogung dohot dialap ogung. Songon on ma hatorangan ni natua-tua na hot di ruhut: Dung sahat parumaen tu huta ni paranak dijomput natua-tua do sipirnitondi ni parumaen dohot anak ima patandahon naung gabe paniaran ni marga i namarhamuliaan i.
Manortor ma na sahasuhuton dohot anak, parumaen rap dohot soripada ni na sahasuhuton, ima digoari tortor paniaran, jala mambuat tua ni gondang. Dung sidung mambuat tua ni gondang, dipator-tor ma parumaen dohot anak, holan natoras ni pangoli do dohot mangangkupi tortor i mangido gondang manang gonsi. Ditingki patortor parumaen do ro angka tutur mangolopi huhut mangalehon lomuk tua ni namarunjuk; digoari do i muse olop-olop.
Namasa sinuaeng on nunga olo manghihut sude manortor dongan tubu ni hasuhuton, ngap-ngap ma roha ni tutur, ise ma olopanna, ise so olopanna. Molo holan na marunjuk i do diolopi olo adong sarita ni roha ni namardongan tubu, ndang hadosdosan pandaraman ni jolma, songon jari-jari do i marsiganjang-ganjang i. Gabe olo ma gumodang uang pangaluaran uang olop-olop sian tumpak silehononna. Hata Batak mandok unang gumodang napinangpanghon sian nanilompa-lompa.
Dung sidung mambuat tua ni gondang hasuhuton dohot pator-tor parumaen mardalan ma paradaton. Molo mangkuling ogung do, nang ditingki manghatahon pinggan panunghunan sude do i digohi ogung sabangunan. Laos songon i dinalaho pasahathon paruloson rodi sude angka nahombar tu ulaon unjuk i.
Hatorangan najempek; Molo opat manjalo ulos, opat ma jong-jong sian parboru sipasahat ulos i, jolo didok ma hata pasu-pasuan, asa rap manguloshon tu naopat i, jolo dipangidohon namanguloshon do gonsina. Molo pitu manjalo ulos sian boru ni hasuhuton pitu ma jong-jong didok ma hata pasu-pasu, ipe asa rap manguloshon tu napitu i, jala tong-tong do i digohi gonsi-ogung. Songon i ma pardalan ni paradaton molo manghuling ogung agia pe pasahat todoan batu ni sulang, dohot somba ni uhum paranak tu parboru ingkon tong do i digohi ogung.
Molo opat sijalo todoan, opat halak ma pasahathon i sian paranak. Jolo dihatahon ma dungkon i dijalo ma gonsina laos dipasahat ma jambar todoan i. Songon i ma sude ulaon adat namarudut dipesta unjuk i. Dung simpul sude namargoar paradaton, i pe asa digohi raja panggohi tu bona ni hasuhuton. Raja panggohi di ulaon unjuk, sian horong ni parboru do i.
Namasa sinuaeng on molo dipalolo hasuhuton musik ganti ni ogung sabangunan ndang sidung dope didok hata pasu-pasuan nungnga manghuling musik jala didongani parende. Hata Batak mandok, unang niende-endean ulaon namarsintuhu, asa marhantus siulaon (hikmad).
MANGEBANG
Dungkon adong manang piga-piga ari namarhasohotan i pinahuta, diboan simatuana boru ma parumaenna maronan, ima naginoaran mangebang. Dihunti ma lampet dibagasan tandok, asa adong silehon-lehon nasida tu angka dongan dohot tutur napajumpang di dalan dohot di onan, angka tutur na so sanga ro tu pesta i, disi ma dipasahat be siluana ganti ni tumpakna. Di angka naboi, olo do namboruna manuhor pangkean ni inang naposona i, ima sada arga ni ugari ni halak Batak.
Aku sampai sedikit Nangis baca Profil nya .
BalasHapusIndonesia Butuh orang seperti Bapak